Στη σκιά του «πολέμου» εναντίον του Twitter και του YouTube, της σύγκρουσης Ερντογάν-Γκιουλέν, των συνεχών «αποκαλύψεων» ηχητικών ντοκουμέντων και με φόντο μια «ροζ» κασέτα, πραγματοποιούνται οι δημοτικές εκλογές στην Τουρκία την Κυριακή 30 Μαρτίου. Ολοι εκτιμούν ότι το αποτέλεσμα των εκλογών αυτών θα είναι καθοριστικό για την πολιτική σταθερότητα στη χώρα αλλά και για το μέλλον του ίδιου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και της κυβέρνησής του. Οι εκλογές δεν θα κριθούν απλά στη βάση των θεμάτων που απασχολούν τις τοπικές κοινωνίες αλλά και από τα γενικότερα θέματα πολιτικής.
Οι εκλογές γίνονται μέσα σε ένα ιδιαίτερα πολωμένο κλίμα όπου οι αντεγκλήσεις και οι αλληλοκατηγορίες έχουν ουσιαστικά υποκαταστήσει τα πολιτικά επιχειρήματα
Οι εκλογές της 30ης Μαρτίου γίνονται μέσα σε ένα ιδιαίτερα πολωμένο κλίμα όπου οι αντεγκλήσεις και οι αλληλοκατηγορίες έχουν ουσιαστικά υποκαταστήσει τα πολιτικά επιχειρήματα. Θα είναι ο πρώτος γύρος σε μια σειρά από εκλογικές αναμετρήσεις οι οποίες θα διαμορφώσουν το νέο πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία. Χαρακτηρίζονται, δε, ως πρόκριμα για τις γενικές εκλογές που, αν δεν γίνουν νωρίτερα, είναι προγραμματισμένες για τον Ιούνιο του 2015. Εν τω μεταξύ, τον ερχόμενο Αύγουστο θα γίνουν και οι προεδρικές εκλογές.
Με βάση τις δημοσκοπήσεις, το πολιτικό σκηνικό παραμένει ρευστό παρότι ελάχιστοι αμφιβάλλουν ότι το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) θα κόψει πρώτο το νήμα. Το ερώτημα είναι εάν το AKP θα είναι και ο πραγματικός νικητής των εκλογών.
Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές που έγιναν το 2009 (σε παρένθεση το ποσοστό των γενικών εκλογών του 2011) το AKP έλαβε 38.8% (49.95%), το Λαϊκο Ρεπουπλικανικό Κόμμα (CHP) 23% (26%), το Κόμμα Εθνικής Δράσης (MHP) 16% (13%) και το φιλοκουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP) 5,7% (6.5%).
Οι διεκδικητές
Οι εκλογές έχουν ιδιαίτερη σημασία για το κυβερνών AKP του οποίου η κυριαρχία στο πολιτικό σύστημα παραμένει ουσιαστικά αδιαμφισβήτητη από το 2002. Τα τελικά αποτελέσματα θα καθορίσουν εάν η κυριαρχία αυτή θα συνεχιστεί ή εάν θα εισέλθει σε μια φάση εσωστρέφειας. Παρά τα σκάνδαλα, τη διαφθορά και τις επιθέσεις που δέχεται, ο Ταγίπ Ερντογάν παραμένει ο ισχυρός άντρας του AKP. Ο κύριος «αντίπαλός» του, ο τούρκος πρόεδρος Αμπτουλάχ Γκιουλ, δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει την επιρροή του Ερντογάν. Οπως έδειξαν και οι τελευταίες εξελίξεις ο Γκιουλ κινείται στη σκιά του τούρκου πρωθυπουργού. Ωστόσο, στο πλαίσιο μιας μεταβατικής φάσης, στην οποία αργά ή γρήγορα θα εισέλθει το AKP, δεν αποκλείεται να αναδειχθεί ως ο φυσικός διάδοχος. Σε κάθε περίπτωση, για το AKP το στοίχημα είναι να αποδείξει ότι παρά τα όσα διαδραματίστηκαν τον τελευταίο χρόνο παραμένει ο ισχυρός πυλώνας του τουρκικού κομματικού συστήματος.
Για το AKP το στοίχημα είναι να αποδείξει ότι παραμένει ο ισχυρός πυλώνας του τουρκικού κομματικού συστήματος
Η αξιωματική αντιπολίτευση, από την άλλη, δεν έχει καταφέρει ακόμα να διαμορφώσει ένα πραγματικά εναλλακτικό σχέδιο διακυβέρνησης. Παρά την αλλαγή ηγεσίας, το CHP παραμένει όμηρος παλαιοκομματικών κεμαλικών νοοτροπιών και τακτικών με αποτέλεσμα να μην μπορεί να απειλήσει την κυριαρχία του AKP. Τα ποσοστά του κόμματος παραμένουν στάσιμα. Σ’ αυτές τις εκλογές το στοίχημα για το CHP είναι να βγει από τη στασιμότητα και να δείξει ότι μπορεί να διαμορφώσει μια δυναμική ενόψει των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων. Το μεγάλο «τρόπαιο» που θα διαμορφώσει τις εντυπώσεις νικητή και ηττημένου είναι ο Δήμος Κωνσταντινούπολης. Εαν το CHP κερδίσει το Δήμο τότε θα μπορούμε να μιλάμε για «αλλαγή παιχνιδιού».
Το εθνικιστικό MHP έχει επίσης καθηλωμένα ποσοστά. Σε μεγάλο βαθμό η βάση του έχει διαβρωθεί τόσο από το CHP, το οποίο σε πολλά θέματα εκφράζει μια πιο εθνικιστική γραμμή, αλλά και από το AKP, η συντηρητική «ομπρέλα» του οποίου καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του MHP. Το στοίχημα για το κόμμα αυτό είναι να κερδίσει ικανό αριθμό πόλεων και να αυξήσει τα ποσοστά του έτσι ώστε να διεκδικήσει με αξιώσεις ένα ρόλο ρυθμιστή μετά τις γενικές εκλογές.
Το CHP δεν έχει καταφέρει ακόμα να διαμορφώσει ένα πραγματικά εναλλακτικό σχέδιο διακυβέρνησης
Διάφοροι αναλυτές εκτιμούν ότι πραγματικός νικητής των εκλογών θα είναι το φιλοκουρδικό BDP. Κι αυτό διότι λόγω της ειρηνευτικής διαδικασίας επίλυσης του κουρδικού αλλά και των πολιτικών εξελίξεων φαίνεται να έχει επεκτείνει την επιρροή του στις κουρδικές περιοχές της ανατολικής Τουρκίας. Βοηθητική προς το BDP είναι και η«βολική συμμαχία» που έκτισε ο Ταγίπ Ερντογάν με τον φυλακισμένο κούρδο ηγέτη του PKK Αμπτουλάχ Οτσαλάν. Η συμμαχία αυτή σκοπό έχει να οδηγήσει το κουρδικό σε τελική διευθέτηση και να περιορίσει την επιρροή του Κινήματος Γκιουλέν. Στοίχημα του BDP στις δημοτικές εκλογές είναι να αυξήσει τα ποσοστά του ειδικά στις κουρδικές περιοχές.
Τέσσερα Σενάρια
Τα τέσσερα βασικά σενάρια της εκλογικής αναμέτρησης κινούνται γύρω από το ποσοστό που θα λάβει τελικά το AKP:
Σενάριο 1: Θρίαμβος του AKP
Το κυβερνών κόμμα καταφέρνει όχι μόνο να κόψει πρώτο το νήμα αλλά και να κερδίσει τις εκλογές αυξάνοντας τα ποσοστά του. Για τον Ταγίπ Ερντογάν ένα ποσοστό 40% και πάνω θα χαρακτηριστεί ως αδιαμφισβήτητη νίκη και θα θεωρηθεί ότι το εκλογικό σώμα ανανέωσε την εντολή του προς τον ίδιο. Αυτό θα κάνει τον Ερντογάν απόλυτο «άρχοντα» στο πολιτικό σκηνικό. Σε μια τέτοια περίπτωση οι αυταρχικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν το τελευταίο διάστημα θα συνεχιστούν ενώ η αντιπολίτευση θα εισέλθει σε ένα νέο κύκλο εσωτερικών αντιπαραθέσεων. Από την άλλη, σε κοινωνικό επίπεδο θα συνεχιστούν οι αντιδράσεις στον κυβερνητικό αυταρχισμό με αποτέλεσμα η πόλωση και η κοινωνική ένταση να αυξηθεί. Ενας ακόμα θρίαμβος για το AKP θα είναι μια πραγματική πρόκληση για την εύθραυστη τουρκική δημοκρατία.
Εάν η διαφορά μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κόμματος είναι σχετικά μικρή η νίκη του AKP θα είναι κουτσουρεμένη
Σενάριο 2: Πρωτιά του AKP Στο σενάριο αυτό το AKP έρχεται πρώτο αλλά χωρίς να αυξάνει τα ποσοστά του. Ενδεχομένως να μειωθούν και να κυμανθούν μεταξύ 35-40%. Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της επόμενης μέρας θα έχουν δύο βασικά στοιχεία: (α) ποιο κόμμα θα κερδίσει την Κωνσταντινούπολη και την Αγκυρα και (β) τα ποσοστά της αντιπολίτευσης και ειδικά του CHP. Εάν η διαφορά μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κόμματος είναι σχετικά μικρή και εάν το CHP κερδίσει τη μία από τις δύο μεγάλες πόλεις τότε η νίκη του AKP θα είναι κουτσουρεμένη. Αυτό θα αυξήσει τις πιέσεις τον τούρκο πρωθυπουργό για να αναθεωρήσει κάποιες από τις πολιτικές του ενώ δεν αποκλείεται να αποφασίσει πρόωρες εκλογές πριν από το τέλος του 2014.
Σενάριο 3: Ηττα του AKP
Το σενάριο αυτό προϋποθέτει ότι το AKP χάνει σημαντικό ποσοστό από τη δύναμή του και περιορίζεται κάτω από το 40% ενώ το CHP αυξάνει τα ποσοστά του και λαμβάνει πάνω από 30%. Από τη στιγμή που το AKP παραμένει πρώτο κόμμα η ήττα είναι διαχειρίσιμη. Ειδικά εάν κερδίσει την Κωνσταντινούπολη ή την Αγκυρα. Ωστόσο, σε μια τέτοια περίπτωση θα δρομολογηθούν πολιτικές εξελίξεις που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε πρόωρες εκλογές και σε μια κυβέρνηση συνασπισμού. Παράλληλα, θα ξεκινήσουν εσωκομματικές διαδικασίες αλλαγής ηγεσίας και ο Ερντογάν δεν θα έχει πολλές ελπίδες διατήρησης του πρωταγωνιστικού ρόλου που έχει σήμερα. Σε γενικές γραμμές, η Τουρκία θα εισέλθει σε μια φάση πολιτικής αβεβαιότητας.
Σενάριο 4: Κατάρρευση AKP
Στο σενάριο αυτό, το οποίο θεωρείται και το πιο απομακρυσμένο, το κυβερνών κόμμα χάνει κατά κράτος στις εκλογές, η εκλογική του δύναμη αποδεκατίζεται και δεν κερδίζει καμία από τις μεγάλες πόλεις. Οπως είναι φυσικό σε μια τέτοια περίπτωση η κυβέρνηση Ερντογάν θα είναι σχεδόν αδύνατο να επιβιώσει και η χώρα θα οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Η εκλογική κατάρρευση του AKP θα αποσταθεροποιήσει το πολιτικό σκηνικό ενώ πολύ πιθανόν να οδηγήσει και στη διάσπαση του κόμματος. Ως αποτέλεσμα ενός τέτοιου δραματικού αποτελέσματος η Τουρκία θα εισέλθει σε μια φάση παρατεταμένης πολιτικής κρίσης με άγνωστες συνέπειες.
Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι πιο πιθανό είναι ένα από τα δύο πρώτα σενάρια ή παραλλαγές αυτών. Μένει να δούμε πως θα αντιδράσει το εκλογικό σώμα σε όσα έχουν συμβεί τον τελευταίο χρόνο στην Τουρκία και πως θα αποτυπωθεί η αντίδραση στο αποτέλεσμα της κάλπης. Σε κάθε περίπτωση από την 1η Απριλίου η χώρα εισέρχεται σε μια νέα φάση η οποία θα διαμορφώσει το πολιτικό σύστημα και την ίδια τη δημοκρατία στην Τουρκία.
Philippos Savvides 